اضطراب اجتماعی یک اختلال رفتاری شایع است که طی آن فرد از قرار گرفتن در موقعیت‌های اجتماعی وحشت دارد. اضطراب اجتماعی می‌تواند زندگی روتین فرد را به خطر بیندازد و باعث شود که فرد حاضر نباشد برای تحصیل، شغل یا روابط اجتماعی خود، در جمع حضور پیدا کند.
در این صورت باید فکری برای درمان اضطراب اجتماعی و کاهش علائم این بیماری کرد. معمولا از دو روش روان‌درمانی و دارو درمانی برای کاهش علائم اضطراب اجتماعی استفاده می‌شود. در ادامه قرار است به هر‌آنچه که باید درباره اضطراب اجتماعی چیست و چه علائمی دارد؟ و درمان آن بپردازیم.
اضطراب اجتماعی چیست؟
اختلال اضطراب اجتماعی، دومین اختلال اضطرابی شایع است که طی آن فرد با قرار گرفتن در برخی از موقعیت‌های خاص مانند سخنرانی یا یا نواختن ساز در حضور افراد، دچار پنیک‌های عصبی و علائم استرس شدید می‌شود.
در این اختلال معمولا فرد از قرار گرفتن کنار دیگران واهمه داشته و از قضاوت شدن یا دیده شدن می‌ترسد. این اختلال معمولا با نام هراس اجتماعی هم شناخته می‌شود. اضطراب اجتماعی در بین زنان، شایع‌تر از مردان است. معمولا تا پیش از 25 سالگی بروز کرده و به کمک دارودرمانی می‌توان تا حد زیادی آن را کنترل کرد.
معمولا فرد در این مواقع واکنش‌های افراطی و شدید جسمانی مانند تعریق، لرزش دست، حالت تهوع و اختلال در گفتار نشان می‌دهد و نمی‌تواند آنها را کنترل کند. اضطراب اجتماعی در صورتی که کنترل نشود می‌تواند زندگی روتین فرد، تحصیل، شغل و حتی روابط دوستانه و عاطفی او را تحت تاثیر قرار دهد.
معمولا افرد در مواجهه با موقعیت‌های جدید، افراد غریبه، صحبت با افراد در محل کار یا مدرسه، سخنرانی و…، استفاده از مکان‌ها و امکانات عمومی، دچار حملات پانیک و اضطراب می‌شود.
انواع اضطراب اجتماعی
اضطراب اجتماعی شامل دو نوع خاص و منتشر است. در اضطراب اجتماعی خاص معمولا فرد از حضور در یک موقعیت مخصوص نگران است. اما در اضطراب منتشر، افراد در بسیاری از موقعیت‌های اجتماعی، عصبی و ناراحت هستند. در‌واقع اختلال اضطراب اجتماعی منتشر معمولا رایج‌تر و همه‌گیرتر است.
در اضطراب اجتماعی نوع منتشر فرد در بیشتر موقعیت‌های زندگی دچار اضطراب، نگرانی، بلاتکلیفی، شرمساری، احساس حقارت و سرزنش خود می‌شود. در هر دو نوع از اضطراب اجتماعی فرد گوشه‌گیری و دوری از جمع را ترجیح می‌دهد، اما انگیزه و دلیل در هر کدام از این بیماری‌ها، متفاوت است.
اضطراب اجتماعی منتشر
نگرانی در خصوص شغل، پول یا خانواده برای همه افراد پیش می‌آید، اما افرادی که به اضطراب اجتماعی مبتلا هستند معمولا نگرانی‌های آزاردهنده و مداوم دارند. این افراد معمولا علائمی مانند تعریق، بی‌قراری، استفاده زیاد از سرویس بهداشتی و غیره را در موقعیت‌های اجتماعی بروز می‌دهند.
اضطراب اجتماعی منتشر می‌تواند در یک برهه از زندگی هر فرد ایجاد شود.
همچنین حدود 3 درصد از بزرگسالان آمریکایی طبق آمار از این بیماری رنج می‌برند. این افراد به کمک دارودرمانی و روان‌درمانی می‌توانند این عارضه را کنترل کنند. نگرانی این افراد معمولا ناشی از مسائل مهم زندگی و استرس‌های جزئی و روزمره است.
اضطراب اجتماعی خاص
این افراد معمولا در خصوص یک موقعیت خاص مانند سخنرانی در جمع یا نواختن یک ساز در جمع نگران هستند. در‌واقع اضطراب اجتماعی منتشر ممکن است باعث شود که افراد در بیشتر موقعیت‌های اجتماعی دچار استرس شوند، اما اضطراب اجتماعی خاص تنها در یک موقعیت خاص باعث استرس فرد می‌شود. اضطراب کودکان و این افراد معمولا برای مواجهه با افراد یا موقعیت‌های جدید یا دیده شدن و در مقابل جمع قرار گرفتن بروز می‌کند.
نشانه ها و علائم اضطراب اجتماعی
معمولا احساس خجالت یا ناراحتی در موقعیت‌های اجتماعی از بارزترین نشانه‌های اضطراب اجتماعی است. هرچند خجالت همیشه نشانه اضطراب اجتماعی نیست. افراد به نسبت ویژگی‌های شخصیتی در اندازه‌های مختلفی در موقعیت‌های اجتماعی احساس راحتی می‌کنند.
افرادی که دچار اضطراب اجتماعی هستند، علاوه‌بر خجالت و شرم، ویژگی‌های ترس، اضطراب و گوشه‌گیری هم نشان می‌دهند که روابط اجتماعی، شغل و تحصیل آنها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علائم اضطراب اجتماعی معمولا شامل دو دسته علائم احساسی و رفتاری و علائم جسمی می‌شوند:
علائم احساسی و رفتاری اضطراب اجتماعی
یکی از مهمترین علائم اضطراب اجتماعی شامل نشانه‌های احساسی و رفتاری است. رایج‌ترین نشانه‌های احساسی و رفتاری اضطراب اجتماعی عبارت‌اند از:
ترس از موقعیت‌هایی که ممکن است باعث قضاوت شدن فرد شوند.
- ترس و اضطراب شدید برای قرار گرفتن در موقعیت‌های اجتماعی
- نگرانی در خصوص تحقیر شدن
- ترس از برقراری ارتباط یا صحبت کردن با غریبه‌ها
- ترس از بروز علائم جسمی که خجالت را نشان می‌دهند مانند تعریق، لرزش صدا و…
- اضطراب ناشی از قرار گرفتن در یک موقعیت که باعث جلب توجه شود.
- ترس یا اضطراب شدید از ایجاد ارتباط با افراد غریبه
- اجتناب از قرار گرفتن در موقعیت‌هایی که باعث جلب توجه می‌شوند.
- انتظار بدترین پیامدها در اثر یک تجربه منفی در یک موقعیت اجتماعی
- ترس و اضطراب شدید با قرار گرفتن در موقعیت‌های اجتماعی
- اضطراب و استرس ناشی از پیش‌بینی‌ها و قضاوت‌های زودهنگام در خصوص یک فعالیت یا رویداد ترسناک
- اجتناب از انجام کارها یا صحبت کردن با مردم
علائم جسمی اضطراب اجتماعی
اضطراب اجتماعی گاهی خود را با نشانه‌های جسمانی نظیر اختلال خواب بروز می‌دهد. علائم جسمی اضطراب اجتماعی عبارت‌اند از:
- تعریق
- مشکل در حبس تنفس
- مشکلات گوارشی مانند اسهال
- لرزش
- سرخ شدن ناشی از خجالت
- سرگیجه یا سبکی سر و سیاهی رفتن چشم‌ها
- ضربان سریع قلب
- تنش عضلانی
- احساس پاک شدن ذهن
اضطراب اجتماعی در کودکان
کودکانی که از بیماری اضطراب اجتماعی رنج می‌برند، معمولا در شرایط زیر اضطراب زیادی را تجربه می‌کنند:
- صحبت کردن در برابر دیگران
- ترس از توهین کردن به دیگران
- خواندن از روی متن با صدای بلند
- ترس از قضاوت شدن و ارزیابی شدن توسط دیگران
- اضطراب در مواقع صحبت با افراد ناآشنا
اضطراب اجتماعی کودکان معمولا در موقعیت‌های اجتماعی مانند بازی‌های دسته‌جمعی، کلاس‌های تقویتی و حتی دیدارهای خانوادگی خودش را نشان می‌دهد. اختلال اضطراب اجتماعی معمولا ناراحتی‌های قابل توجهی برای کودکان ایجاد می‌کند.
این اختلال عملکرد تحصیلی، روابط اجتماعی، اعتماد‌به‌نفس و دیگر زمینه‌های عملکرد کودک را تحت شعاع قرار می‌دهد. این کودکان ترجیح می‌دهند در جمع حاضر نشوند تا توسط دیگران مورد قضاوت قرار نگیرند.
معمولا برای درمان اضطراب کودکان، خانواده‌ها باید آموزش‌های لازم را دریافت کرده و نحوه مقابله با این اختلال را آموزش بدهند.
اضطراب اجتماعی در نوجوانان
در دوران نوجوانی افراد با فراز و نشیب‌ها و نوسانات زیادی مواجه می‌شوند. زمانی که این چالش‌های طبیعی با اضطراب اجتماعی همراه شود، دوران نوجوانی سخت‌تر و طاقت‌فرسا می‌شود. اضطراب نوجوانان می‌تواند تاثیرات جبران‌ناپذیری در زندگیشان داشته باشد؛ چرا که در این سنین افراد روابط دوستانه خود را شکل می‌دهند، پارتنر احساسی خود را انتخاب می‌کنند و تصمیمات مهمی در خصوص تحصیل و شغل آینده خود می‌گیرند.
اختلالات رفتاری در این سنین همواره تمام تصمیمات مهم را تحت تاثیر قرار می‌دهد. معمولا موارد زیر می‌تواند زمینه ابتلا نوجوان به اضطراب اجتماعی را ایجاد کند:
- طرز رفتار
- مشکلات سلامتی یا جسمی
- مشکلات گفتاری
- مورد آزار و اذیت قرار گرفتن
- تربیت خانوادگی
- کمال گرایی نوجوانان
علل اضطراب اجتماعی
حالا که می‌دانید اضطراب اجتماعی چیست بهتر است درباره علل بروز اضطراب اجتماعی نیز بدانید. ریشه اضطراب اجتماعی کاملا مشخص نیست. در برخی موارد کمال گرایی نوجوانان یا محیط افراد در کنار عوامل ژنتیکی می‌تواند زمینه‌ساز اضطراب اجتماعی باشد. عوامل و علل موثر در بستر بروز اضطراب اجتماعی به شرح زیر هستند:
نشانگرهای بیولوژیکی
افزایش جریان خون به بخش آمیگدال در مغز می‌تواند زمینه‌ساز بروز اضطراب اجتماعی می‌شود. همچنین افزایش جریان خون به ساقه مغز، قشر پیشانی و قشر حرکتی می‌تواند زمنیه‌ساز بروز نشانگرهای بیولوژیکی شود.
عوامل ژنتیکی
عوامل ژنتیکی معمولا تاثیر مهمی در بروز اختلال اضطراب دارند.
محیط
مکانیسم‌های مقابله ناسالم و واکنش‌ها با رفتارهای مضطربانه معمولا از رفتارهایی هستند که فرد در محیط فرامی‌گیرد.
ظاهر فیزیکی
معمولا قضاوت مردم از روی ظاهر می‌تواند باعث بروز اضطراب اجتماعی شود. در‌واقع ویژگی‌های فیزیکی که زمینه‌ساز قضاوت‌های اشتباه و سختگیرانه دیگران باشد، می‌تواند باعث بروز اضطراب اجتماعی شود.
خلق و خو
خلق‌وخو و رفتارهای افراد هم می‌تواند منجر به بروز اضطراب اجتماعی شود. خجالتی بودن بیش از اندازه یا گریه کردن کودک در زمان دیدن افراد می‌تواند نشانه‌های بروز این اختلال در آینده باشد.
شغل یا موقعیت اجتماعی
تغییرات مثبت یا منفی در زندگی می‌تواند باعث بروز اختلال اضطراب اجتماعی شود.
عوارض جانبی اضطراب اجتماعی
در صورتی که درمان اضطراب اجتماعی جدی گرفته نشود و این عارضه در فرد باقی بماند، و فرد عوارض جبران‌ناپذیر اضطراب اجتماعی را تجربه خواهد کرد. در همین راستا موضوع اختلال اضطراب اجتماعی در دانش‌آموزان و کودکان بسیار حائز اهمیت است.
زیرا اگر به درستی تشخیص و درمان نشود ممکن است منجر به افت تحصیلی دانش آموزان و عدم موفقیت آنها شود. از رایج‌ترین عوارض جانبی اضطراب اجتماعی عبارت‌اند از:
- عزت نفس پایین
- مشکل قاطع و جسور بودن
- استرس امتحان
- تمایل به سوءمصرف مواد و الکل
- خودکشی یا اقدام به خودکشی
- گوشه‌گیری از روابط اجتماعی
- ضعف در مهارت‌های اجتماعی
- حساسیت بیش از حد به انتقاد
- تفکرات منطقی در خصوص خود
- عدم پیشرفت تحصیلی و شغلی
درمان اضطراب اجتماعی
برای درمان اضطراب اجتماعی ایجاد الگوهای فکری سالم‌تر و همچنین فراگیری مکانیسم‌های مقابله و دیگر پیشرفت‌های روانی می‌تواند موثر باشد. گزینه‌های درمانی برای کاهش علائم اضطراب اجتماعی موثر هستند. دو روش درمانی اصلی برای درمان اضطراب اجتماعی وجود دارد:
روان درمانی
در این متد درمانی شیوه‌های سالم‌تر تفکر، رفتار و واکنش به موقعیت‌ها را آموزش می‌دهند. روان درمانی در‌واقع شامل تغییرات مثبت در ساختار مغزی است که پردازش و تنظیم احساسات را شامل می‌شود.
دارو درمانی
داروها می‌توانند در کوتاه‌مدت علائم اضطراب اجتماعی را کنترل کنند. دارو درمانی حتما باید به صورت هدفمند و بهینه انجام شود. در غیر این صورت هیچ فایده‌ای برای درازمدت نخواهد داشت. در این متد درمانی از ترکیبی از داروهای ضدافسردگی، داروهای ضداضطراب، مسدود‌کننده‌های بتا و سرترالین استفاده می‌شود.
سخن آخر
اضطراب اجتماعی یک اختلال روانی است که طی آن فرد در موقعیت‌های اجتماعی و در زمان حضور در جمع و مقابل دیگران، دچار استرس و اضطراب می‌شود. در این مواقع علائم جسمی و عاطفی اضطراب به سراغ فرد آمده و باعث ایجاد اختلال در روند زندگی روتین وی می‌شود.
در صورت تشخیص این اختلال می‌توان به کمک روان درمانی یا دارو درمانی بیماری را کنترل و درمان کرد. در صورت عدم توجه به درمان، ممکن است عوارض بیماری زندگی تحصیلی و شغلی فرد را به خطر بیندازد و باعث شود که فرد در مقایسه با افراد همسن خود از وضعیت خوبی برخوردار نباشد.
در همین راستا ما در مدرسه بین المللی حکیم با ایجاد محیطی مناسب برای تمامی کودکان و نوجوانان، سعی داریم تا با الگوهای رفتاری و تربیتی صحیح، از دانش‌آموزان در برابر هر‌گونه اضطراب اجتماعی نظیر اضطراب و استرس امتحان، عدم اعتماد‌به‌نفس و گوشه‌گیری و… جلوگیری کنیم.
شما می‌توانید برای گرفتن مشاوره و ثبت نام در مدرسه بین الملل حکیم با شماره 021-79926 تماس حاصل فرمایید، و یا برای خواندن مطالب بیشتر به مجله اینترنتی حکیم مراجعه کنید.
سوالات متداول
در این بخش به سوالات پرتکرار شما پاسخ می‌دهیم.
آیا اضطراب اجتماعی قابل درمان است؟
بله، می‌توان به کمک متدهای روان درمانی و دارو درمانی علائم اضطراب اجتماعی را کاهش داد.
آیا هر استرسی نشانه اضطراب اجتماعی است؟
خیر؛ همه افراد ممکن است در حضور جمع دچار استرس شوند. اما تنها در صورتی که این استرس ناتوان‌کننده و مشکل‌ساز باشد، باید به اضطراب اجتماعی شک کرد.
