آیا تا به حال احساس کرده‌اید که با وجود تمام تلاشتان و انگیزه بالا، هنوز هم یادگیری برخی دروس در مدرسه برایتان چالش‌برانگیز است؟ آیا این مشکلات در سال‌های ابتدایی مدرسه بیشتر به چشم می‌آمد؟ این شرایط، گرچه خسته‌کننده و بسیار ناامیدکننده است، اما نباید نادیده گرفته شود.
یا شاید به‌عنوان والدین، متوجه شده‌اید که با وجود تشویق و حمایت‌های شما، فرزندتان در مهارت‌هایی مثل خواندن، نوشتن یا ریاضیات کمتر از حد انتظار عمل می‌کند. این چالش‌ها، هرچند نه همیشه، اما می‌توانند نشانه‌هایی از انواع اختلالات یادگیری باشند، پدیده‌ای که پنج درصد از دانش‌آموزان جهان با آن روبه‌رو هستند؛ که البته اگر نادیده گرفته شوند اضطراب کودکان را به همراه خواهند داشت.
اختلالات یادگیری زمانی خود را بیشتر نشان می‌دهند که عملکرد دانش‌آموز نسبت به سطح انتظارات خانواده و سن او پایین‌تر باشد. در ادامه به بررسی شایع‌ترین اختلالات یادگیری، نحوه شناسایی آن‌ها و روش‌های مؤثر درمان آن‌ها خواهیم پرداخت. در‌واقع هدف ما در مدرسه بین المللی حکیم این است که شما بتوانید این مسیر را با آگاهی و اعتماد بیشتری طی کنید.
اختلال یادگیری چیست؟
اختلالات یادگیری به شرایطی گفته می‌شود که مهارت‌های پایه‌ای دانش‌آموز، مانند خواندن، نوشتن یا ریاضیات، تحت تأثیر قرار می‌گیرند. نکته‌ای که ممکن است گیج‌کننده باشد این است که دانش‌آموزان مبتلا به این اختلال، معمولاً ضریب هوشی متوسط یا حتی بالاتر از حد معمول دارند و در دیگر جنبه‌های فردی، مانند برقراری ارتباط یا بازی با همسالان، مشکل خاصی ندارند.
مهم است که انواع اختلالات یادگیری را با مشکلات ناشی از ناتوانی‌های بینایی، شنوایی یا حرکتی اشتباه نگیریم. همچنین، این اختلال با بیش‌فعالی، اوتیسم یا اضطراب در کودکان و نوجوانان تفاوت‌های آشکاری دارد و ویژگی‌های تشخیصی خاص خود را داراست. دانش‌آموزان مبتلا ممکن است از تلاش‌های بی‌نتیجه خود احساس خشم و یا ناامیدی کنند، و این چالش به مرور زمان می‌تواند بر عزت‌نفس، روابط اجتماعی و حتی مسیر شغلی آن‌ها تاثیرگذار باشد.
بیشتر بخوانید: استرس و راه های غلبه بر آن
دلایل اختلال یادگیری چیست؟
اختلالات یادگیری یکی از آن رازهایی است که هنوز پاسخ قطعی برایش وجود ندارد. دلایل متعددی می‌تواند در شکل‌گیری این چالش نقش داشته باشد. از مهم‌ترین آن‌ها، ژنتیک است؛ یعنی ممکن است کودک این مسئله را از والدین یا حتی نسل‌های قبل به ارث برده باشد. البته عوامل محیطی نیز در این میان بی‌تأثیر نیستند. شرایط زندگی، تغذیه، و حتی رخدادهای دوران بارداری می‌توانند بر بروز این اختلال‌ها تاثیرگذار باشند.
نکته کلیدی این است که اختلالات یادگیری هیچ ارتباطی به میزان هوش یا توانایی ذهنی دانش‌آموز ندارند. این چالش بیشتر به تفاوت در عملکرد یا ساختار مغز مربوط می‌شود که باعث می‌شود اطلاعات به شکل درست در مغز پردازش نشوند.
علائم و نشانه های اختلال یادگیری
انواع اختلالات یادگیری اغلب با نشانه‌هایی خاص خود را نشان می‌دهند. اگر دانش‌آموز در موارد زیر مشکل دارد، بهتر است این چالش‌ها را جدی بگیرید و بررسی‌های بیشتری انجام دهید:
- حافظه ضعیف، فراموش کردن مطالب یا دستورالعمل‌ها
- دشواری در تمرکز و توجه
- ناتوانی و عدم تمرکز در کارهای روزمره
- ناتوانی در تشخیص راست از چپ
- معکوس کردن حروف یا اعداد حتی بعد از کلاس اول یا دوم
- مشکل در مرتب‌سازی یا تشخیص الگوها
- دشواری در به خاطر سپردن مطالب خوانده‌شده یا شنیده شده
ناهماهنگی در حرکات بدن یا کارهایی مثل برش و یا نقاشی
توجه داشته باشید که این علائم به تنهایی به معنای وجود اختلال یادگیری نیستند. برای تشخیص انواع اختلالات یادگیری، باید سه معیار اصلی رعایت شود:
- مشکلات مداوم در پردازش اطلاعات، حداقل برای ۶ ماه
- عملکرد تحصیلی به‌طور قابل‌توجهی پایین‌تر از سطح انتظار
- مشکلاتی که با هیچ اختلال دیگری توضیح داده نمی‌شوند.
بیشتر بخوانید: اضطراب اجتماعی نوجوانان
انواع اختلالات یادگیری
گاهی اوقات دانش‌آموزان در فرآیند یادگیری با مشکلاتی عمیق روبه‌رو هستند، اما والدین ممکن است این مسائل را به حساب تنبلی فرزندشان بگذارند. به‌جای قضاوت فوری، بهتر است شرایط را به‌دقت بررسی کنید؛ شاید فرزند شما دچار یکی از اختلالات یادگیری باشد. در ادامه، به معرفی انواع اختلالات یادگیری و شایع‌ترین آن‌ها خواهیم پرداخت.:
اختلال یادگیری خواندن
نارساخوانی یا اختلال یادگیری خواندن (Dyslexia)، یکی از مشکلات رایج در دانش‌آموزان است که باعث دشواری در خواندن، نوشتن و املا می‌شود. این اختلال معمولاً در کلاس اول شناسایی می‌شود و کودکان مبتلا برای مرتبط کردن صداها با حروف و خواندن سریع و روان، نیاز به تلاش بیشتری دارند.
اختلال یادگیری نوشتن
دیسگرافی (Dysgraphia) یکی از انواع اختلالات یادگیری نوشتن، مشکل رایجی است که برخی دانش‌آموزان ابتدایی با آن روبه‌رو می‌شوند. این اختلال می‌تواند به مشکلاتی در نوشتن و حتی در حرکات ظریف مانند گرفتن صحیح مداد نیز منجر شود.
علائم دیسگرافی شامل دست‌خط ناخوانا، دشواری در کپی کردن حروف و کلمات، نوشتن املای نادرست و ناتوانی در بیان افکار به‌طور واضح بر روی کاغذ است. بسیاری از کودکان مبتلا با بی‌نظمی در نوشتار، مشکل در ساخت جملات معنی‌دار و سختی در نوشتن انشا مواجه هستند.
اختلال یادگیری ریاضی
یکی از شایع‌ترین اختلالات یادگیری در کودکان، اختلالات مربوط به ریاضی است که معمولاً از سال‌های اولیه مدرسه خود را نشان می‌دهد.
این اختلال یادگیری ریاضی (Dyscalculia) می‌تواند به شکل‌های مختلف در هر کودک بروز کند؛ چرا که متعاقبا مهارت‌های مثل زبان یا توانایی‌های شمارشی اعداد نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرند. کودکانی که با مشکلاتی مثل خواندن ساعت یا شمردن پول مواجه‌اند، در یادگیری ریاضی مثل جدول ضرب نیز دچار چالش‌های قابل توجهی هستند.
اختلال یادگیری مهارت‌های حرکتی
دیس‌پراکسی (Dyspraxia) یا اختلال یادگیری حرکتی، به مشکلات هماهنگی و حرکت در کودکان اشاره دارد. این اختلال می‌تواند در مهارت‌های ظریف مثل نوشتن یا قیچی کردن و حتی در مهارت‌های بزرگ‌تر مانند دویدن و پریدن بروز کند.
اختلال یادگیری در زبان
آفازی یا اختلال یادگیری زبانی (Aphasia/Dysphasia)، زمانی رخ می‌دهد که مناطقی از مغز که مسئول پردازش و تولید زبان هستند آسیب ببینند. این اختلال می‌تواند مشکلاتی در صحبت کردن، خواندن، نوشتن و درک زبان ایجاد کند و تاثیرات آن از مشکلات جزئی تا شدید در برقراری ارتباط متفاوت است. در برخی موارد فرد تنها در یک بخش از ارتباطات مشکل دارد؛ مثلاً در ساخت جملات معنی‌دار، خواندن یا درک گفته‌های دیگران.
اختلال پردازش شنوایی
اختلال پردازش شنوایی (Auditory processing disorder)، نوعی از اختلالات یادگیری است که معمولاً در کودکان خردسال خود را نشان می‌دهد. این اختلال باعث می‌شود که کودک ظاهراً مشکل شنوایی داشته باشد، در حالی که شنوایی او در واقع طبیعی است. در اختلال پردازش شنوایی، مشکل در نحوه تفسیر صدا توسط مغز است، نه انتقال آن از گوش؛
اختلال پردازش بینایی
اختلال پردازش بینایی(Visual processing disorder)، نوع دیگری از انواع اختلالات یادگیری است که کمتر از دیگر اختلالات دیده می‌شود. کودکان مبتلا ممکن است در خواندن و یا تشخیص تفاوت‌های ظاهری بین اشکال مشکل داشته باشند. برای مثال، کودکی که آزمایش بینایی را به درستی می‌گذراند، ممکن است نتواند تفاوت بین مثلث و مربع را تشخیص دهد. این اختلال معمولاً با مشکلات هماهنگی دست و چشم نیز همراه است.
آیا اختلالات یادگیری قابل درمان است؟
پاسخ کوتاه و روشن به این سؤال این است که اختلالات یادگیری درمان قطعی ندارد. برخلاف مشکلاتی مثل بیش‌فعالی در کودکان یا اضطراب نوجوانان که ناشی از عدم تعادل شیمیایی در مغز هستند و در شرایط حاد با دارو قابل درمان‌اند، اختلال یادگیری به دلیل تفاوت در ساختار یا عملکرد مغز رخ می‌دهد. به بیان ساده، دارویی وجود ندارد که بتواند این “سیم‌کشی متفاوت” مغز را اصلاح کند.
انواع اختلالات یادگیری ممکن است در هر کودکی یا نوجوانی دیده شود و جای نگرانی نیست. می‌توانید از مسئولان مدرسه بخواهید که یک ارزیابی جامع تحصیلی از فرزندتان انجام دهند، زیرا آموزش تخصصی و ویژه همچنان موثرترین روش برای مدیریت شایع‌ترین اختلالات یادگیری است. مربیان متخصص در محیط تحصیلی می‌توانند با استفاده از روش‌های ویژه مثل استفاده از فناوری‌های کمکی، ضبط کردن دروس و ارائه وقت اضافی در امتحانات به کودک شما کمک کنند تا توانایی‌هایش را بهبود داده و به مرور پیشرفت کند.
درمان اختلالات یادگیری
درمان تخصصی انواع اختلالات یادگیری، که در‌واقع به معنای مدیریت مؤثر این شرایط است، عبارت است از:
- گفتاردرمانی: برای مشکلات در خواندن و زبان.
- کاردرمانی: برای مشکلات حرکتی یا نوشتن.
- روان‌شناسی بالینی: برای مدیریت احساسات و اعتمادبه‌نفس.
آیا کودکان دچار اختلال یادگیری کم هوش هستند؟
کودکان دچار اختلال یادگیری الزاما کم‌هوش نیستند. در‌واقع این اختلالات به مشکلاتی در یادگیری موارد درسی و انواع یادگیری و مهارت‌های تحصیلی اشاره دارند، در حالی که بسیاری از این کودکان دارای ضریب هوشی نرمال یا حتی بالاتر از متوسط هستند.
سخن پایانی
اختلال یادگیری یک اختلال دائمی است و متاسفانه برخی والدین، با مشاهده علائم آن، به واکنش‌های منفی و مخرب روی می‌آورند. این رویکرد نه تنها به اعتماد به نفس کودک آسیب می‌زند، بلکه نتیجه‌ای جز شکست نخواهد داشت.
در حقیقت، با حمایت‌های به موقع و صحیح و ایجاد محیطی مساعد، می‌توان به راحتی با این اختلال کنار آمد و آن را مدیریت کرد. در مدرسه بین المللی حکیم، ما باور داریم که هر دانش‌آموز ویژگی‌های منحصربه‌فرد و استعدادهای خاص خود را دارد. نقش والدین و ما به‌عنوان مربیان، شناسایی و حمایت از این توانایی‌هاست.
در‌واقع با ایجاد محیطی پویا و حمایتگر برای جلوگیری از اضطراب نوجوانان و البته استفاده از روش‌های آموزشی خلاقانه، مسیر رشد و موفقیت برای این کودکان هموار می‌شود. فراموش نکنید اختلالات یادگیری به معنای ناتوانی نیست، بلکه نیازمند نگاهی متفاوت و راهکارهای ویژه برای شکوفایی استعدادهاست.
شما می‌توانید برای گرفتن مشاوره و ثبت نام در مدرسه بین الملل حکیم با شماره 021-79926 تماس حاصل فرمایید، و یا برای خواندن مطالب بیشتر به مجله اینترنتی حکیم مراجعه کنید.
سوالات متداول
در این قسمت به سوالات پرتکرار شما پاسخ می دهیم.
آیا کودکان مبتلا به اختلال یادگیری می‌توانند در تحصیل موفق شوند؟
بله، با مداخله زودهنگام، برنامه‌های آموزشی مناسب، و حمایت خانواده و معلمان، این کودکان می‌توانند مهارت‌های لازم را به دست آورده و در تحصیل موفق شوند.
اختلال یادگیری با چه آزمایش‌هایی تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص معمولاً از طریق ارزیابی‌های تخصصی شامل آزمایش‌های روان‌شناسی، بررسی مهارت‌های تحصیلی، و مصاحبه با والدین و معلمان انجام می‌شود.
آیا اختلال یادگیری قابل درمان است؟
اختلال یادگیری قابل درمان نیست، اما با استفاده از روش‌های آموزشی ویژه و کمک‌های تخصصی، می‌توان چالش‌ها را مدیریت کرده و توانایی‌های کودک را تقویت کرد.
